Türkiye'nin Yerli Otomobil Projesi Çinli firmayı nasıl dünya devi haline getirdi?

Ilhan Tanir, Hakan Karaaytu

Türkiye’nin seçim dönemlerinde özellikle iktidar partisinin sürekli gündeminde olan yerli otomotiv ile alakalı TÜBİTAK’ın da içinde bulunduğu ilginç gelişmeler yaşandığı ortaya çıktı.

Türkiye’nin gündemine ilk olarak 2015 yıllarında Fikri Işık’ın açıklamaları ile giren yerli otomotiv her seçim döneminde seçim vaadi olarak kullanılan bir konu oldu. Seçimlerden önce yapılan gösteriler, verilen röportajlar ve hatta ‘prototip’ lerin kullanılması ile Türkiye’nin yerli otomobil üretmek için hazırlıkları bitirdiği ve seçimler bittiği gibi oy verenlerin gururlanacağı ‘ucuz’ otomobillerin yollarda dolaşacağı ilanları yapıldı.

Hatta bu haberlere inanmayanların ‘yerli olmadığı’, yabancıların kuklaları olduğu da aba altından söylendi.

Bu yerli otomobilin içten yanmalı motorlu araç değil Türkiye’nin elektrik ile çalışan otomobiller üreteceğini ifade eden Işık “2020’den önce Türk markası yollarda olacak’ demişti. Daha önce ise 2016 yılında ilk üretimler başlayacak hatta 30-40 tane araba üretilecek diye kameralar önünde sözler söylemişti.

Fikri Işık’ın TÜBİTAK’ın prototip ürettiğini açıklamasının ardından bu konuyu araştıran uzmanlar Bakan Işık’ın bahsettiği prototiplerin aslında Saab firması tarafından çıkarılan ve bu firmanın batmasına sebep olan Saab 9-3 modellerinin olduğunu ortaya çıkardı.

Işık, kamuflaj otoların Saab olduğunu açıklar

Işık Türkiye’nin kendi arabasını üretmek yerine bir otomotiv markası ile anlaşarak tüm haklarının Türkiye’ye ait olan bir üretim yolunu seçtiklerini ‘Bu, aslında Amerika’yı yeniden keşfetmek anlamına gelir” sözleri ile destekledi. Bu haberin ardından açıklama yapmak zorunda kalan Işık, yerli otomobille ilgili, “Saab 9-3’ün isim hakkını değil, fikri mülkiyet haklarını satın aldık” dedi. Aynı konuşmada Işık, ‘’Yerli otomobil için iki yolun bulunduğuna işaret eden Işık, bunlardan birinin her şeyin Türkiye tarafından yapılıp, ortaya bir prototip çıkarmak olduğunu söyledi. Böyle bir çalışmanın 3-5 yıl zaman alacağını ve 1 milyar dolarlık da maliyet gerektirdiğini’’ söyledi ve böylece Türkiye’nin en kısa yoldan yerli otomobil hedefine yürüdüğünü ilan etmiş oldu.

Dahası, Işık, ilk kez Türkiye’nin birlikte çalıştığı otomotiv firmasının adını da söylemişti: ‘’Türkiye’nin asıl ilerlemek istediği alan menzili uzatılmış elektrikli araç. Bunun için bu bir platform olacak ve bu platformu biz geliştirmeye başladık. TÜBİTAK burada önemli bir liderlik üstlenecek ama bunu satın aldığımız Saab 9-3’ü geliştiren NEVS firmasıyla bu alanda işbirliğimizi sürdüreceğiz.”

NEVS Şirketi mi Saab mı?

Işık’ın bahsettiği Saab firması aslında bir Çinli fabrikaya dönüşmüştü. Bahsedilen Saab, 2012 yılında Çinli “National Modern Energy Holdings Ltd.” tarafından tüm hakları, ekipmanları, test ve laboratuvarları imkanları satın alınarak NEVS (National Electric Vehicle of Sweden) adıyla kurulan şirketine dönüşmüştü. Şirketin kurucusu bir Çinli iken kalan bütün kafa yönetimi İsveçli.

Çinli şirket de ortaklığı ilan eder

Çinli NEVS şirketi, Bakan Işık’ın Saab ile yapılan ortaklığı ilan etmesinden bir gün sonra kendi sitesinde bir açıklama yapmak zorunda hissettiği görülüyor. 16 Ekim 2015 tarihinde yapılan açıklama da Çinli şirket daha önce ilan etmediği açıklamayı ilk kez ilan ediyor.

Batık şirket birden yıldızlaşır.. Türkiye’nin parasıyla..

Batmakta olan ve yüksek miktarda borçları olan bir firmayı satın alan NEVS’in borçlarını ödediği tarih ise Bakan Fikri Işık’ın ilk yerli otomotiv açıklamasından sadece bir ay öncesi olan 09.09.2015 tarihine denk geliyordu.

Çinli batık şirket bir anda borçlarını ödüyordu.. Tübitak parasıyla..

Yanlış duymadınız: 09.09.2015 tarihinde, yani Işık’ın Çinli şirket ile ortaklık ilan ettiği tarihten bir ay önce, NEVS firması kreditörlerine olan borcunun tamamını ödediğini açıklamıştı. Çok muhtemel ki (kesin diyemiyoruz çünkü kendi gözlerimizle görmedik), Çinli şirket bu borcu TÜBİTAK’ın ödediği para ile kapatmış olmalıydı. Şirketin tarihçesine bakarsanız şirket Haziran 2015’ten sonra uçuşa geçiyor.

Batık Çinli fabrika kurar.. Türk ‘yerli otomobil’ hayali parasıyla..

Bu arada, Hürriyet gazetesi de, cesur gazeteciliği bir nebze yapabildiği 7 Haziran ile 1 Kasım seçimleri arasına denk gelen bir dönemde, 21 Ekim 2015 tarihinde Çinlilerin, Türkiye’nin ödediği ‘milli otomobil’ parasıyla fabrika kuracağını haberleştiriyordu. Haberdeki detaylar şöyle idi:

‘’Türkiye’nin yerli otomobil üretimi için ilk etapta ödediği 40 milyon euro, batık durumdaki Çinli NEVS’a can suyu oldu. Şirket eylül ayında yayınladığı basın bülteni ile tüm borcunu ödediğini ve alacakları ile bir sıkıntısının kalmadığını açıkladı. NEVS firması, Çin aynı tarihte NV markasıyla üretim yapacağı fabrikanın temellerini atarak artık yoluna adeta Saab’sız devam edebileceğini ve Çin’in elektrikli milli otomobilini yapacağını da duyurdu.’’

Şirket daha sonra çeşitli Çinli firmalarla ortaklıklar kuruyor ve siparişler alıyor. 200.000 araç/yıl kapasiteli farika inşaatı kuruyor.

2017 yılının Ocak ayında Çin’de araba üretim lisansı alan NEVS, 150.000 araç siparişine ek olarak 100.000 ilave sipariş alıyor.

Washington Hattı’na konuşan ve haber için danışmanlık yapan ama ismini açıklamak istemeyen bir uzman kaynağa göre, 2016 yılı elektrikli araç üretim sayılarına baktığımızda en çok araç üreten firma 100.183 rakamıyla BYD firması olurken onu TESLA firması 76.243 rakamıyla takip ediyor. Tüm bu bilgiler doğrultusunda TUBİTAK’ın fon parası ile borçlarını ödeyen NEVS şirketi gelecekte hayatımıza tamamen girecek elektrikli araba sektöründe büyüyen bir yıldız marka haline geleceği kesin. Söz konusu rakamlar elektrikli araç için oldukça iyi.

 

Ve Çinli Şirket ‘gerçek’ protitipi geçen ay görücüye çıkarır.. Türkiye’nin esamesi okunmaz

Geçen hafta NEVS firması elektrikli aracı görücüye çıkardı. Şirket anlaşmasını yaptığı 150.000 adetlik siparişi teslim ettikten sonra ilave 100.000 sipariş almayı planlıyor. 

 

Türkiye ile NEVS arasındaki anlaşmanın gizlilik esasına dayandığı için TUBİTAK’ın verdiği ücreti açıklamayan NEVS’in iletişim direktörü Mikeal Ostlund ”Türkiye’nin ilk yerli otomobilinin geliştirilmesi yaklaşık 3 yıl sürecek. Tüm test araçları ve prototipler ile üretim öncesi nihai araçlar (pre-production)  bizim tarafımızdan üretilecek. Yani Türkiye’de fabrika kurulup üretime hazır olana kadar araçları biz üreteceğiz. NEVS, Türkiye’de yerli otomobili üretecek endüstriyel ortağa da sahip olduğu know-how ile desteklemeye devam edecek. Ama Türkiye’de aracı üretecek firma NEVS olmayacak.”’ diyor.

Yıl 2017 sonuna doğru ilerlerken bu konularda hiçbir ilerlemenin olmadığı, hatta yeni Sanayi Bakanının yeniden eski söylemlere dönerek, üç beş ‘babayiğit’ ile yeni yerli otomobillerin üretileceğini söylediğini görüyoruz. Özlü, Ağustos 15’de şunu belirtiyor: ‘’Yerli otomobil için ikinci tur görüşme yapacağız. Sözleşme imzalamayı hedefliyoruz. Görüşme tamamlanınca firma veya firmalar açıklanacak.’’

Yani daha önce söylenen hemen herşey unutulmuş..

Fikri Işık ise geçen dönem Savunma Bakanı olduğunda ‘yerli uçak’ projesini ilan etti..

Sektördeki uzmanın yorumu şu:

Sonuç olarak Tubitak’ın parasıyla Elektrikli Araç Endüstrisinde lider olabilecek Çinli bir firmayı fonlamış olduk. Bizim elimizde bir flash belleğe sığabilecek muhtemel ki hiçbir zaman hayata geçiremeyeceğimiz platform bilgisi kaldı.